3. Anglia cz. 3

ANGLIA OK. 1750-80

Pierwsze przejawy zainteresowania historią, inne niż europejczycy (Anglia); studia nad ruinami – celem było nie zbadanie historii, ale poszukiwanie wzorców budowlanych (renesans). Poł. XVIII wieku – inny podkład intelektualny – Rzym po Bramante zszedł na dalszy plan; Gibbs interesował się Rzymem (Europejska kolonia artystów, zbiorowisko angielskich dyletantów, stypendyści Francuskiej Akademii, prywatni architekci z Niemiec, Polacy, Rosjanie; zainteresowania Grecją, półn. Afryką, Chorwacją;

1) Twórczość braci Adam w Anglii – nowy typ dekoracji wnętrz.

Robert (1728-1794) – podróż do Rzymu (1754-58);

James (1730-1796) – podróż do Rzymu (1760-63);

Projekty braci Adamów (zwanych Adelphi) charakteryzowały się lekką i dekoracyjną formą, wysmukleniem i jednocześnie monumentalizacją budowli, która kontrastowała z preferowanym w ówczesnym budownictwie angielskim – stylem palladiańskim. Charakterystyczne są stiukowe medaliony, kasetonowe plafony, kominki zwieńczone wprawionymi w ścianę lustrami, mahoniowe boazerie i odrzwia. Styl ten wywarł duży wpływ na rozwój kompozycji i wyposażenia wnętrz drugiej połowy XVIII w., znajdując, między innymi, odzwierciedlenie w stylu Ludwika XVI.

Jest to architektura mieszkaniowa, trochę sakralna, nowe dekoracje wnętrz; Split – ruiny pałacu Dioklecjana – szukali wzorów architektury niesakralnej, dekoracje wnętrz, księga (1764); Ich dzieło to zbiór projektów (przekroje, rzuty, detale, meble) – The Works of Architekture;

Inspiracją dla braci Adam była architektura starożytna – serliana, prosta architektura pozbawiona detalu, większą rolę zaczęły także odgrywać rzymskie stiuki;

Rytował dla nich Piranesi, Bononi (wyjechał z nimi do Londynu);

Pod koniec XVIII wieku recepcja antycznych przykładów osiągnęła punkt szczytowy. Zainspirowany publikacjami angielskich badaczy, pochodzący z Włoch architekt Joseph Bononi wzniósł w Great Packington "pompejańską galerię", której dekoracja uwzględniała najnowsze odkrycia archeologiczne.

Posadzki rzymskie, sklepienia ze scenami mitologicznymi (np. Prace Herkulesa), sceny figuralne;

Harewood House, 1767 – wpływy: Palazzo del Te, G. Romanp, Mantua i Bazylika San Clemente w Rzymie z XII w. - mozaika w apsydzie;

St. James Square, 1772

Derby House, 1773, Londyn

Adelphi, 1769

Wytworzyli swój własny, indywidualny styl, który trafił również do Rosji i na Śląsk; był graficzny, linearny, występowały płaskie pilastry, dowolne proporcje, motyw parasolowy, drobne podziały – rzymskie stiuki; szalone kolory, ale też efekty wygaszenia kolorów; dobry, precyzyjny stiuk, motywy etruskie, horror vacui, okrągłe płyciny malowane na szaro, ślepa arkada wypełniona lustrem;

Kenwood, biblioteka, 1767 – dalekie analogie do Palladia;

Most Palladański, lord Pembroke – statyczne dekoracje, brak napięć, graficzny;

Syon House, po 1762 – niezrealizowano wiele dzieł od początku do końca, modernizacja dawnych założeń, dzieła – wnętrza;

Od 1762 – przebudowa, hol na sposób antyczny, biel, korespondujące ze sobą rzeźby, monochromatyczność; brak portyku, okazałej oprawy architektonicznej wejścia; zróżnicowanie planu wnętrz – koła, prostokąty; rotunda nie została wykonana; kolumny zostały sprowadzone z Rzymu, panoplia, fryz, figury; jadalnia – stonowane kolory (przełamany róż); eksedra poprzedzona kolumnami (też występująca w architekturze francuskiej); galeria – przytłumione kolory, zasady stiuków rzymskich;

Kedleston Hall, 1759-65 – dla lorda Curzona – przebudowa, niedokończona (brak skrzydeł);

Home House, 1773, Portmann Square 20 – nowe kolory, stonowane;

Neogotyckie projekty braci Adam – Culzean Castle, 1777-92

Alnwich Castle, 1770;

Przebudowa Osterly, 1756-59 – portyk – popiół i biel (kolory wnętrz); pokój etruski 1774 – styl etruski został uznany za zapomniane osiągnięcie starożytności; motywy malarskie do wnętrz zw. Etruskimi; odpowiednik rokoka (rokoko nie dostarło do Anglii) – jadalnia; po 1766 – zainteresowanie rokokiem francuskim – sufit; motywy rozet, akantów – rzymskie stiuki;

Fitzroy Square – mieszkaniówka braci Adam; - nawiązanie do architektury Wrena, portyki wejściowe do kamienic;

James Stuart – dokumentacja budowy Londynu (zarząd);

Kaplica w Szpitalu Marynarki Wojennej, Greenich – surowa stylizacja, kopie antyku – kapitele, belkowania;

John Soane (1753-1837) – dom własny – mieszanina antyku, we wnętrzu odlewy;

Pionierzy starożytności – Peyre, de Wailly.

Zachwyt nad starożytnością:

Odkrycie sztuki greckiej z V w. p.n.e., Pestum; świątynie doryckie – typ wrażliwości estetycznej, łatwo dostepne, ale nie zwracano na nie uwagi – powód – masywne proporcje, były niezrozumiane do poł. XVIII w.

Poszukiwanie nowych form, styl dorycki – rewolucyjny klasycyzm XVIII w., odejście od Palladia, szukanie czegoś nowego; inspiracje renesansem, Berninim i XVII wieczną architekturą Rzymu – kolumnada na placu św. Piotra, barokowe fasady odżyły w II poł. XVIII w.;

Smak grecki -> kostiumy l. 50, J. J. Winckelmann, ok. 1760

Ornament, detal antyczny, publikacje architektoniczne – dokładne pozostałości architektury starożytnej; -> Le Roy, J. Stuart (Starożytności antyczne), Robert Wood (Ruiny Palmiry). Studia architektoniczne, nowy klasycyzm, nowe formy;

Marie-Joseph Peyre (1730-85) – uczeń Blondela;

Projekt katedry i siedziby abpa, nagroda rzymska, 1753/65 – elementy renesansowo barokowe, czteroskrzydłowe, place otoczone kolumnadami;

Projekt Akademii, 1755 – plan term rzymskich;

Projekt pałacu księcia Kondema, 1763

Wzory pokolenia – antyk, starożytny Rzym; typy zadań projektowych – mauzolea, kaplice, budowle użyteczności publicznej, łuki tryumfalne, rzadko pałace;

Kościoły: kolumnada w kościołach w Paryżu, różne pierwowzory (Alzacja fundacja bpa), Wersal, kaplica Mansarta 1699-1710, Luneville, Boffard, 1720-22 – II kondygnacja – balkon dla księcia, parter dla dworu; podstawa dla modeli II poł. XVIII w. - pocz. XIX.

Jean-Francois Chalgvin, St. Philippie du Roule, 1768 bud., 1774-82

 – nowość, typ oparty na kilku wzorcach architektury, średniowieczne bazyliki trójnawowe z obejściem, zastąpienie filarów przez kolumny (jeden porządek kolumnowy), sklepienie kolebkowe (wczesnochrześcijańskie); wczesny historyzm bez wyraźnego nawiązania do stylów przeszłości; okna w kolebce (drewniane, udające kasetony), obsesja kolumn i doryki;

St. Louis, St. Germain-en-Loye 1765 – niezrealizowany; arch. Peyre;

- wzory – G.B. Piranesi, grafiki 1720-78, miedzioryty, wizje starożytnego Rzymu, mieszanina baroku, renesansu i antyku; wizja architekta;

Antonio Chichi (1743-1816) – rzemiosło, modele w skali wykonane w korku (korek jako odkrycie XVIII w.) - rzymska architektura, np. Model Panteonu, świątynia Westy w Tivoli; sygnowane, przedstawione jako ruiny, nie jako idealna architektura;

Publikacje rysunkowe, konkurencja z architekturą publikowaną w inwenatryzacjach, szał na rysunki ruin to lata 50. - 70. XVIII wieku, wydania miedziorytnicze z opisami, studia nad detalami;

Ruiny Palmiry – coś nowego, "antyczny Palladio", detale studiowane przez architekta, porządki kolumnowe, kasetony k. XVIII wieku;

Ruiny Balbec – niedostępne ruiny; Świątynia Słońca występowała później w angielskiej architekturze ogrodowej;

Smak grecki.

Na początku XIX wieku na pierwszy plan wysunęła się architektura grecka. W okresie tzw. Greckiego renesansu naśladowano przede wszystkim porządek dorycki, który, ceniony ze względu na skromną dostojność, wprowadzany był przede wszystkim do pomieszczeń publicznych. Doryckie świątynie powstawały jako budowle związane z kulturą lub sądownictwem, siedziby arystokratów lub reprezentacyjne bramy. W końcu doceniono również pozostałe greckie formy stylowe.

W. I. H. Inwood, St. Pancraces, Londyn (1819-22) – zakrystia z kariatydami, wnętrze – sala jak Św. Paweł Inigo Jonesa; - zakrystia stanowi kopię ganku Kor Erechtejonu na ateńskim Akropolu. Wkrótce badania archeologiczne przyczyniły się także do odkrycia gotyku.