4. Francja, cz.1

KLASYCYZM WE FRANCJI ZA CZASÓW LUDWIKA XV

• odpowiada angielskiemu neopalladianizmowi

Preludium klasycyzmu: okres regencji i rokoko.

We Francji, podobnie jak w Anglii wydawano wzorniki architektoniczne oraz współczesne traktaty teoretyczne (np. Psychologia architektury, ale też – jak wygodnie mieszkać)

Marc-Antoine Laugier – jezuita; wyzwał do powrotu do dawnej architektury; ważny teoretyk, amator, architektura racjonalna, zdrowa, sprowadzona do elementów klasycznych;

Nowe pomysły na rozbudowę Paryża (złe warunki sanitarne, nie ma placów, zabudowa jest drewniana); Paryż przebudowano dopiero w latach 1855-80 i wyburzono mnóstwo budynków.

Rokoko. - obejmuje okres lat 1710-1760; Artystyczne impulsy tego stylu wyszły z Francji, gdzie na początku XVIII wieku zaczęto propagować nowy styl życia. Stał on w opozycji do patosu i teatralności epoki baroku. Początkowo był stylem dekoracyjnym, który pojawiał się jedynie we wnętrzach. Związana jednak z płaszczyzną dekoracja ścian została wkrótce poza Francją przeniesiona na całą budowlę.

Wywarło wpływ na Europę Środkową; radosne, wesołe, ludzie uwikłani w ornamenty, może się to kojarzyć z manieryzmem niderlandzkim; epoka próżności, umiera król, rozpada się dwór – pojawia się chaos;

Barok francuski – racjonalny, podporządkowany (szlachta też jest podporządkowana władcy); skomplikowany podział przestrzenny pałaców (małe działki), bogate wnętrza; bryła zewnętrzna prosta, istniały schematy budowy;

Hotel Soubise-Rohan, 1705-09 – rokokowe wnętrza, typowy schemat pałaców;

Przełom – regencja i rokoko;

Pojawia się nowy typ pałacu – Maison de plaisance – dom przyjemności; dwutraktowy układ wnętrz, ale często z 3 traktem komunikacyjnym (ukryte przejścia i klatki schodowe); westybul połączony z salą ogrodową; po obu stronach pałacu niewielkie pomieszczenia, początkowo proste, później coraz bardziej różnorodne; trakt frontowy: biura, biblioteka; trakt ogrodowy: pomieszczenia reprezentacyjne; piętro – nieduże, gościnne pokoje; schody w przeciwieństwie do baroku tracą na znaczeniu; Ten typ pałacu rozpowszechnił się później także w Polsce;

Luwr, rozbudowa wschodniej fasady – konkurs pod koniec XVII wieku (projekt wysłał również Bernini (odrzucony)); - dziwna budowla, neutralna, architektura polityczna, nijaka; wysoki cokół, kolumnada, wywarł ogromny wpływ na architekturę czasów Ludwika XV – naśladowano zespół (przyziemie, kolumnadę, detale, formę łuku triumfalnego, girlandy);

Plac Ludwika XV (de la Concorde) oraz szkoła militarna.

Plac Ludwika XV, Jacques Gabriel, 1757-1775

Powrót do barokowego klasycyzmu; dwa różne budynki zamykają plac; nowość – otwarcie na zieleń, wielkość, świetlistość, dobra komunikacja;

Kościół Marii Magdaleny, poł. XVIII w. - król sam sobie wybudował;

 - szkoła wojskowa

 - kaplica

Szkoła wojskowa, J. Gabriel, 1751-1773/88; kaplica – 1769-73;

mocno archaiczne formy, jeszcze widoczne odwołania do baroku; kaplica jest surowa, zapowiada architekturę francuską II poł. XVIII wieku; takie wnętrza wyznaczą normy II poł. XVIII i XIX wieku;

Nowa forma kościołów francuskich.

Wnętrza zawsze oparte na bazylikach trójnawowych;

Konkurs na przebudowę kościoła St. Sulpice – wygrał Servandoni, zrywa z lokalną tradycją, logiczna i racjonalna, podzielona na proste formy architektoniczne;

Kościół św. Genowefy – Wotum Ludwika XV; J. G. Soufflot, projekt 1757, bud. 1764-1789, 1791

Miał to być plan centralny – krzyż łaciński, powstała jednak bazylika z obejściem; Przebudowa na Panteon Narodowy; forma antyczna, efekt średniowieczno-gotycki, Soufflot marzył o połączeniu "greckiej wzniosłości i gotyckiej lekkości" (światło, lekkość, przeprucie okien...); plac został również wytyczony przez Soufflot; kopuła jest nawiązaniem do kopuły w katedrze św. Pawła w Londynie; portyk – świątynny; wielka krypta – nowość, surowe formy – toskańsko-doryckie; łuki przyporowe – element gotycki w konstrukcji;

Mennica, J. D. Antoine – nad Sekwaną, 1768-77;

Nowość w zakomponowaniu korpusu – płaski dach, płaskie elewacje, odrzucenie detalu, forma ta była ówcześnie nowością; mury o charakterze fortecznym, architektura mówiąca o funkcji; porządek dorycki – nieprzypadkowy;

Szkoła chirurgii (medycyny), 1769-74, J. Gordon

Sala do anatomii – przekrój Panteonu; fasada – addycyjnie zestawione dwa elementy, prostota, mało dekoracyjna, kolumny jońskie;

Publikacje architektoniczne francuskie były nieco gorszej jakości niż angielskie, ale przez to były tańsze. 

Neufforge – publikacja wielotomowa, wydawnictwo – lata 50-70 XVIII wieku; pojawiały się tam dziwaczne połączenia, była to największa ściąga architektów tego czasu, mimo nieudolności tej publikacji; im dalej na wschód tym więcej pojawiało się egzemplarzy;

Charles de Wailly (1730-98)

Świątynia Apolla i salon muz – antykizująco-barokowy eksperyment;

Petit Trianon, dla pani Pompadour – pawilon w parku wersalskim (niedaleko Petit Trianon, wioska dla królowej Marii Antoniny (1783) – projekt architekta Richarda Mique'a) – francuskie elewacje, wewnątrz surowy kamień; do prostopadłościennej budowli przylega koryncki perystyl od strony ogrodu. Koncepcja całości jest blisko związana z angielskim neopalladianizmem.

Świątynia Amora (Miłości), Richard Mique;

Architektura teatralna – wiek XVIII, Francja – prawzór teatru mieszczańskiego; portyk występował bez trójkątnego naczółka, bryła była wolnostojąca; Przykłady:

Teatr Odeon w Paryżu (1779-82), Ch. De Wailly – miejsca siedzące i balkony zamiast lóż;

Teatr w Bordeaux, 1772-80, Victor Louis

Opera w Wersalu, A. J. Gabriel, 1753-1770;