35. Mecenat Macieja Korwina

Maciej Korwin (1443-1490) - król Węgier od 1458 i Czech od 1469 roku.

Maciej Korwin miał dwie żony:

• (1461): Katarzyna Podiebrad (1449–1464), córka króla Czech Jerzego z Podiebradów,
• (1476): Beatrycze Aragońska (1457–1508), córka króla Neapolu Ferdynanda I Aragońskiego,

1) W pierwszym okresie panowania, do roku 1470, głównym celem władcy było zapewnienie niepodległości państwa, utrzymanie władzy nad całością terytorium oraz umocnienie podupadłej władzy królewskiej. Próby umocnienia pozycji króla spotkały się jednak z oporem możnowładców, w tym jego wuja, Michała Szilagyi, który przeszedł na stronę Habsburgów i uznał Fryderyka III za króla Węgier. Maciej zdołał jednak przy pomocy wojsk zaciężnych i dawnych stronników ojca oraz dzięki poparciu ze strony miast i średniej szlachty pokonać magnatów i zmusić wojska habsburskie do wycofania się z kraju. W 1463 roku zawarł z cesarzem pokój, na mocy którego odzyskał insygnia koronacyjne, jednak za cenę 80 tys. złotych forintów oraz przyrzeczenia Habsburgom następstwa na Węgrzech w wypadku braku męskiego potomka.

2) W drugim okresie rządów Maciej przeprowadził reformy wojska, spraw wewnętrznych, dworu, prawa i systemu monetarnego w celu umocnienia i ustabilizowana władzy centralnej. Założył zawodową armię zaciężną, tzw. czarne szeregi (Fekete Sereg). Rozpoczął też bardziej agresywną i ambitną politykę zagraniczną, której celem było zdobycie pierwszoplanowej pozycji Węgier w Europie Środkowej. Zerwał sojusz z Czechami, po śmierci swej pierwszej żony - Katarzyny Podiebrad.

3) XVI wiek - konflikt interesów dynastycznych austriackich Habsburgów, którzy od 1438 roku nosili tytuł cesarzy rzymskich, z litewsko-polską dynastią Jagiellonów. Maciej Korwin umiera bezpotomnie. Węgrzy oddają tron Władysławowi II Jagiellończykowi, który od 1471 roku był już królem Czech. Od południa zagraża Jagiellonom i Habsburgom potęga Turcji. Znaczna część Węgier dostaje się pod okupację turecką i renesans zanika w 1526 roku.

W 1485 Maciej Korwin zajął całą Dolną Austrię wraz z Wiedniem oraz część Styrii i Karyntii. Przeniósł swą siedzibę do Wiednia i rozpoczął snuć plany stworzenia środkoweuropejskiego cesarstwa.

Ziemie we władaniu Macieja Korwina pod koniec panowania (1490): Korona Węgierska z Siedmiogrodem i Chorwacją, Morawy, Łużyce i Śląsk oraz Dolna Austria ze Styrią i Krainą

- władca zamawia dzieła z Italii, sprowadza do kraju humanistów, co w późniejszych latach promieniuje na resztę Europy (krótki epizod renesansu w Rosji)- zamówienia w pracowni: Mantegni, Verrocchia i Benedetta da Maiano (pracował również w Budzie) - jeszcze przed małżeństwem z Beatrycze;

- sprawił, że Węgry stały się pierwszym państwem z prawdziwym renesansem (po Włoszech);

- Apartamenty w Budzie (siedziba dworu cesarskiego), Wyszehrad - zamek (1467-74) - zniszczony, próby rekonstrukcji;

- Wielu artystów, rzemieślników i murarzy przybyło na Węgry razem z królową Beatrycze w 1476 roku;

- wykształcony we Włoszech, a fascynacja osiągnięć włoskiego renesansu doprowadziła do promowania śródziemnomorskich wpływów kulturowych na Węgrzech;

- kancelaria cesarska zatrudniała wielu humanistów, dygnitarzy kościelnych i wojskowych;

- Pippo Spano z Florencji (znany z fresku Castagna we Florencji) był dowódcą armii i mecenasem architektury - fortyfikacje, kościoły, szpitale - zatrudnił architekta Manetto Ammanatiniego z kręgu Brunelleschiego oraz w latach 1424-27 Masolina da Panicale (freski);

- Giovanni Dalmata (Ivan Duknovic) (ok. 1440-po 1509) - praca w Budzie; rzeźbiarz dalmatyński z Trogiru;- szczątki marmurowego ołtarza z przedstawieniem Madonny z Dzieciątkiem i świętymi (museum w Miskolcu);

Ok. 1490;

- Korwin zgormadził jedną z największych w Europie bibliotek, ok. tysiąc woluminów, w większości iluminowanych przez włoskich artystów w pracowni zamkowej. (Attavante, Monte di Giovanni - malowali renesansowe kompozycje przestrzenne); traktaty Albertiego i Filareta - zainteresowanie władcy nowymi formami architektury;

Attavante:

Brewiarz Macieja Korwina, 1487-92,

Codex Heroica, 1487-90

Mszał, 1485-87

- 1467 - do Budy przyjechał z Bolonii Aristotile Fioravanti, by wspomóc króla w budowaniu nowożytnych fortyfikacji przeciwko Turkom - następnie, po krótkim czasie przeniósł się do Moskwy, gdzie zbudował Katedrę Zaśnięcia .

- gotycki zamek w Budzie zaczęto od 1480 roku przebudowywać na nowożytną rezydencję; Architekt - Chimenti Camicia + Benedetto da Maiano (prawdopodobnie); po śmierci Korwina w 1490 roku pracę nad przebudową zamku w Budzie, willą letnią w Nyek i innymi obiektami, kontynuowane były za Władysława II;

Kres istnieniu starego zamku położyli Turcy. Po zdobyciu dawnej stolicy Królestwa Węgierskiego urządzili w nim arsenał, którego wybuch w 1578 kompletnie zniszczył budynek. W XX wieku pozostałości odkryli archeolodzy (m.in. dobrze zachowana kaplica gotycka, fragmenty murów, bastionów, rzeźby).

Po odbiciu Węgier przez Habsburgów zdecydowano o budowie nowego obiektu, który w niczym nie przypominał starego. Wzniesiony w stylu barokowym przez Johanna Hoblinga od 1791 stał się oficjalną rezydencją rodziny panującej.

  W latach 1506 - 1507 r. biskup Tamás Bakócz w Ostyrzyhomiu (węg. Esztergom) ufundował kaplicę przeznaczoną na miejsce pochówku dostojników kościoła. Kaplica zachowana w Ostrzehomskiej bazylice uważana jest na najważniejszy zabytek okresu renesansu na Węgrzech.

- tabernakulum ścienne w kościele parafialnym w Peszcie z lat 1503-1506;

- stalle z Nyrbator z 1511 roku (Roberto Morone - Muzeum Narodowe w Budapeszcie) - dzieła florenckich artystów, często anonimowych;

- dekoracje zamków w Visegradzie, w Budzie i Sarospatak, w pałacu arcybiskupim w Bacs, zamku Siklos, w kościołach w Kiszeben, Tereske, opactwie w Pannonhalma;

 Najazd ziem węgierskich przez wojska tureckie a zwłaszcza przegrana bitwa pod Mohaczem w 1526 r. uniemożliwiło rozwój dopiero raczkującego renesansu na większości ziem. Tylko w Siedmiogrodzie i na obszarze pozostającym pod panowaniem dynastii habsburskiej renesans zdołał przetrwać. Na terenach zajętych przez Turcję większość budowli została zniszczona lub przebudowana. W Siedmiogrodzie, w Alba Iulia (Rumunia w XVI wieku został przebudowany pałac a do katedry św. Michała została dobudowana kaplica Lazoniusa (1512). 

W Sárospatak, przy średniowiecznych zabudowaniach klasztornych, Péter Perényi rozpoczął budowę wieży mieszkalnej, do niej dobudował wschodnie skrzydło (skrzydło Perényi). Kompleks zamkowy w XVII w. rozbudował György Rákóczi (zamek Rakoczego). Gotycki zamek w Hunedoara (Rumunia) został wzbogacony o renesansowe elementy (np. krużganki pałacowego dziedzińca).

Zamek Rakoczego - Sárospatak