68. Andrea Palladio

- Najznakomitszy architekt manieryzmu czynny poza Rzymem;

- Zauważony przez humanistę Trissina, który pierwszy nazwał go Palladiem (od Pallas), zabrał go do Rzymu i dał mu klasyczne wykształcenie;

- I Quattro Libri dell’Architettura - najważniejszy z jego traktatów, wydany w 1570, zawiera ilustracje klasycznych porządków, wybrane budowle antyczne, większość własnych dzieł Palladia; dokładniejszy od traktatu Serlia i ma szerszy zakres niż traktat Vignoli;

- Styl jego architektury: klasyczny i bramantowski, ale pod wpływem Michała Anioła;

- 1556 – wydanie dzieł Witruwiusza w tłumaczeniu biskupa Barbaro – Palladio ilustruje traktat, było to najlepsze wydanie;

- Przez większość życia mieszkał w Vicenzy i w tym miasteczku lub w pobliżu znajdują się prawie wszystkie zaprojektowane przez niego budowle;

Odbudowa starej Bazyliki (ratusza miejskiego) w Vicenzy:

- 1549 – rada miejska przyjmuje projekt Palladia

- Projekt jest „pochwałą” biblioteki Sansovina w Wenecji, wykorzystanie podobnych form – Palladio planuje obudowanie Bazyliki z zewnątrz podwójną loggią;

- Spiętrzenie porządków – dorycki na parterze, joński na piętrze;

- Tzw. motyw palladiański – wielkie filary z półkolumnami dostatecznie podpierają konstrukcję, więc przestrzenie pomiędzy nimi mogą być wypełnione dużymi łukami i mniejszymi kolumnami. To daje grę światła i cienia w arkadach, które jak wycięcia są przeciwstawione solidnemu murowi bazyliki.

- Belkowanie jest wyłamane nad każdą kolumną – akcentuje występy, przełamanie horyzontalizmu Sansovina;

- Proporcje arkad i mniejszych prostokątnych przestrzeni po bokach są starannie wyważone

- W narożnych przęsłach otwory po bokach arkady są węższe, co zwiększa znaczenie zdwojonych kolumn na krańcach – naroża budynku wydają się ciężkie i solidne.

Palazzo Porto, 1552:

- Nawiązuje do Domu Rafaela Bramantego, a dekoracja rzeźbiarska elewacji nawiązuje do pałaców Sanmichelego w Weronie;

- Plan – rekonstrukcja starożytnego typu domu z symetrycznie rozmieszczonymi bryłami z dwóch stron wielkiego kwadratowego dziedzińca ;

- Dziedziniec – na planie kwadratu, otoczony kolumnami w wielkim porządku – rekonstrukcja starożytnego atrium;

- Symetryczność – proporcje każdego pomieszczenia są przystosowane do proporcji pomieszczenia sąsiedniego – podstawowa zasada Palladia w planowaniu wnętrza;

- Środkowa sień ma wymiary 30x30 stóp, następne pomieszczenie 30x20 stóp, kolejne 20x20 stóp i tak dalej;

Palazzo Chiericati:

- Lata 50-te XVI wieku;

- Miała to być część forum, więc otwarte kolumnady były raczej częścią projektu urbanistycznego niż jako część pojedynczej budowli – jednak forum w całości nie powstało;

- Loggie – przykład idealnego odwzorowania porządku doryckiego i jońskiego;

- Obecnie mieści muzeum miejskie Vicenzy.

Palazzo Thiene:

- 1556

- Odzwierciedla manierystyczne zainteresowania architektów: fakturą i kształtami pomieszczeń;

- Plan – proporcje pomieszczeń wciąż są dostosowane do siebie, ale mają różne kształty – wywodzi się to z rzymskich term, Palladio wykorzystuje tematy antyczne na potrzeby budownictwa mieszkalnego;

Palazzo Valmarana:

- 1565

- Skrajne przęsła – z oknem zwieńczonym przyczółkiem i posągiem – cecha manierystyczna;

- Przęsła piano nobile – prostokątne okna rozmieszczone między pilastrami wielkiego porządku;

- Wielki porządek i mniejsze pilastry podtrzymujące proste belkowanie na parterze – inspiracja pałacami na Kapitolu projektu Michała Anioła;

Kościół San Giorgio Maggiore w Wenecji:

- 1566 – początek budowy

- Trójnawowa bazylika z transeptem zakończonym absydami. Kopuła nad skrzyżowaniem naw;

- Nowe podejście do zaprojektowania całkowicie klasycznej fasady dla świątyni bazylikowej, tak, aby przypominała znane z Witruwiusza fasady świątyń antycznych. Tylko że antyczne budowle były jednonawowe, łatwo było je zakończyć kolumnami dźwigającymi fronton. Natomiast bazylika ma środkową nawę wyższą i przynajmniej dwie niższe, boczne. Chodzi o to, żeby fasada była jednolita, maskowała połączenie między nawami. Wcześniej zajmował się tym już Alberti i Serlio.

- Rozwiązanie Palladia: oparte na sprzężeniu dwóch odrębnych fasad świątynnych. Nawa główna ujęta jest jako wysoka i wąska świątynia z czterema wielkimi kolumnami na wysokich cokołach dźwigającymi fronton. Za tymi kolumnami pojawia się gzyms , który stanowi dolną część drugiego, znacznie szerszego frontonu dźwiganego przez liczne mniejsze pilastry i rozciągającego się na całą szerokość fasady;

- Palladio wykonał także fasadę dla San Francesco Della Vigna w Wenecji:

- Chór musiał być na tyle duży, żeby pomieścić zakonników (benedyktynów);

- Chór dla zakonników umieszczony za ołtarzem, otwarty na kościół kolumnadą.

Kościół Il Redentore w Wenecji:

- 1576 – początek budowy;

- Wotum po wygaśnięciu epidemii dżumy;

- Rozwiązanie problemu fasady – tu Palladio idzie o krok dalej, wprowadza aż trzy frontony. Środkowy został umieszczony na tle wysokiej, prostokątnej attyki;

- Nie ma właściwie naw bocznych, tylko ciągi kaplic;

- Kościół franciszkański, musi pomieścić zakonników;

- Mniej więcej jest to rozwinięcie pomysłów, które zastosował w San Giorgio: transept zamknięty półkoliście, kolumny oddzielają chór dla zakonników (ale są ułożone półkoliście, dają efekt patrzenia przez absydę);

- Wrażenie przenikania się przestrzeni zamkniętych i otwartych: wysunięte kolumny i stopnie pomiędzy nawą a transeptem, kopuła na skrzyżowaniu naw dominuje i otwiera przestrzeń do góry, chór dla zakonników jest 

oddzielony.

Teatro Olimpico:

- 1580, skończony już po śmierci Palladia

- Widownia ma kształt półelipsy;

- Tył teatru obiega kolumnada;

- Stała dekoracja sceniczna, bardzo bogata – antyczna zasada teatrów rzymskich; dekorację wykonał Scamozzi, uczeń Palladia, według zaleceń swojego mistrza;

- Osiągnięcie efektu perspektywicznego w stałej dekoracji – podniesienie tylnej części sceny, zwężenie przejść;

- Widownia jest zadaszona – na płaskim stropie wymalowano niebo.