28. Sztuka za panowania Habsburgów;

Zmiany w sztuce hiszpańskiej następują pod koniec XVI wieku, gdy na tron wstępują Habsburgowie, w 1516 roku na tron Hiszpanii wstępuje Karol, który w 1519 zostaje cesarzem Karolem V; W 1556 Karol V abdykował, następuje wtedy podział Habsburgów na dwie linie: 

• austriacką, która zachowuje tytuł cesarza; 
• hiszpańską, która panuje w Hiszpanii do 1700, kiedy wygasa i na tron wstępują Burbonowie;

Karol V – mecenas, zainteresowany sztuką, kontakty z Tycjanem;

Pałac Karola V w Alhambrze w Grenadzie:

Architekt – Pedro Machuca – wykształcony w Rzymie + syn Pedra Luis, potem  także Juan de Orea, Juan de Mijares, Pedro Belasco;

Ok. 1526-1616;

Nawiązanie do typu renesansowego pałacu włoskiego:

Okrągły dziedziniec – przypomina arenę corridy; obiega go kolumnada, spiętrzone porządki (dorycki i joński);

Portal Nicedo da Corte – płaskorzeźba ze scenami wojennymi (np. bitwa pod Pawią), alegorie (np. Triumf Pokoju), trofea, uskrzydlone postaci, ornament barokowy, włoski, marmur z Sierry;

El Pilar – fontanna Karola V z dewizą cesarską „Plus ultrae”, głowy symboli rzek, które przepływają przez dolinę Granady;

Escorial (Escurial), 1563-84:

• Prawdziwy autor – Filip II, ascetyczny król, następca Karola V;
• Zbudowany u podnóża Sierra de Guadarrama;
• Nazwa Escorial – od nazwy miejsca – od wielu nagromadzonych skalnych złomów, scories, pochodzących z eksploatacji okolicznych kopalni;
• Jednocześnie pałac i klasztor, patronem jest św. Wawrzyniec, bo dzięki niemu Filip wygrywa bitwę pod Saint-Quentin (1557);
• Styl sprzyjający medytacji – statyka, bezruch;
• Pokoje króla – zimne i ciemne niczym mnisza cela (przebudowane potem); król miał też miejsce w stallach;
• Symetria: podziały czworoboczne – analogia do rusztu św. Wawrzyńca;

Plan;

• Najpierw król zebrał informacje, jak buduje się pałace za granicą, wysyła posłów (np. Louvre, Saint-Germain-en-Laye, Fontainebleau);
• Projekt kościoła San Lorenzo – Juan Bautista z Toledo 1575, potem buduje go Giovani Battista Castello (El Bergmasco), potem Juan de Herrera;
• Juan de Herrera – przy Escorialu pracowało kilku architektów, ale najważniejszy był ten; czerpał informacje z Serlia i Vignoli;
• Fasada Escorialu – kolumnada jak w rzymskich kościołach;

• Plan bazyliki – powtarza rzut bazyliki św. Piotra na Watykanie i Santa Maria Assunta w Genui;

Bazylika św. Piotra na Watykanie;

Santa Maria Assunta w Genui;

• Główny portal bazyliki: św. Wawrzyniec (wszystkie rzeźby wykonał Juan Bautista Monegro); głowa i ręce z marmuru; ruszt ze złoconego brązu;
• Fasada bazyliki – flankowana dwoma wieżami + 6 kolumn doryckich; na architrawie Jozafat, Ezechiel, Dawid, Salomon, Joziasz, Manasses (Monegry)
• Wnętrze kościoła również powtarza plan św. Piotra, np. cyborium po środku;

• Surowa prostota linii, ornament sprowadzony do minimum, ale używano różnokolorowych marmurów z Sierry i mnóstwa kamieni szlachetnych;
• Nastawa ołtarzowa: trzy spiętrzone porządki (dorycki, joński i koryncki), trójkątny fronton z krucyfiksem, 12 apostołów);
• Kościół jest nekropolą królów Hiszpanii (i Habsburgów i Burbonów);
• Elementy hiszpańskie: Capilla Mayor, wieżyczki;
• Styl herreryjski – desornamentado – bez ozdób, olbrzymie podłużne nieornamentowane powierzchnie w niekończących się perspektywach, ożywione szeregami niezliczonych okien, kopuły i sterczyny – naturalny odpowiednik w górskim pejzażu;
• W centrum założenia bazylika z kopułą i dwie dzwonnice;

Klasztor:

•  207 x 153 metry, w środku znajduje się zaś podobno 1250 drzwi, 2500 okien i prawie 100 klatek schodowych, połączonych 16 kilometrami korytarzy;
• Od 1886 mieści się tam kolegium augustianów i muzeum i biblioteka;

• Ideologia: zbudowany przez katolickiego króla, ma być ośrodkiem kontrreformacji, poza tym król miał ambicje, żeby żyć jak w klasztorze; dlatego ściśle współpracował z architektami; Escorial nowym Jeruzalem, nawiązanie do filozofii św. Augustyna – Miasto Boga;

Madryt:

• Z fortecy Magerit na rozkaz Karola V buduje się pałac;
• Od 1561 dwór na stałe w Madrycie;
• Filip II zleca Juanowi de Toledo, Juanowi de Herrera i Francisco de Mora rozbudowę pałacu, ozdobienie go galerią, budowa salonów;
• Ta przebudowa jest właściwie niezachowana, w 1724 strawił ją pożar.