Historyczno-sztucznie: 15. Jan Gossaert zw. Mabuse

Urodził się w Maubege - stąd jego przezwisko - w ok. 1478 roku, zmarł w 1532 roku w Middelburgu, bądź jak podają inne źródła - w Bredzie.

Był malarzem, rysownikiem i rytownikiem, jedynym z najbardziej charakterystycznych i wpływowych italianistów flamandzkiego renesansu.

- 1503 rok - odnotowany jako członek cechu antwerpskich malarzy;
- 1508 rok - służba u księcia Filipa z Burgundii, razem z nim udał się do Rzymu. Odwiedził także Florencję, Weronę i Wenecję. Tam zapoznał się z dziełami Andrei Mantegni, rzeźbą florencką oraz sztuką starożytnego Rzymu.

Wyjazd ten w znacznym stopniu wpłynął na styl malarza. Nie porzucając tradycji XV-wiecznego malarstwa flamandzkiego, przyjął współczesne mu motywy włoskie i manierę:

- ujęcia perspektywiczne;
- szeroki rozmach w przedstawianiu postaci;
- wyczucie światła;
- związek pomiędzy osobami a ich otoczeniem;

Wczesne dzieła: 1506-1515

- działał pod wpływem manieryzmu antwerpskiego,

- oraz tradycji malarstwa wczesnoniderlandzkiego Gerarda Davida, Huga van der Goesa, a przede wszystkim Jan van Eycka,

- nadmiar elementów dekoracyjnych, bogactwo zdobień;

Tryptyk Malvagna - (1513-15)

- Madonna w otoczeniu puttów, siedząca pod późnogotyckim baldachimem;

- wpływ manieryzmu antwerpskiego;

Maria Magdalena (1506-8)

Pokłon Trzech Króli - (1510-15)

Portret Jeana Carondeleta (1503-8)

Święta Rodzina ok.1510

Św. Łukasz malujący Madonnę (ok. 1515)

- przełom - łączy osiągnięcia sztuki włoskiej (scena klasycznej architektury perspektywa geometryczna, mistrzowski światłocień) z elementami sztuki gotyckiej i północnoeuropejskiej (drobiazgowość, nadmiar elementów dekoracyjnych, bogactwo zdobień).

Dzieła późniejsze:

- inwencja w zakresie szczegółowego przedstawiania wszelkich detali;

- tematy klasyczne bądź mitologiczne;

Na zlecenie księcia Filipa Burgundzkiego wykonał w l. 1515-20 dekoracje do jego pałacu w Souburgu k. Middelburga. Stworzył serię naturalnej wielkości postaci mitologicznych, która nie przetrwała do naszych czasów.

Zachowało się jedynie kilka mniejszych rysunków i grafik przedstawiających wersje dekoracji (Mars i Wenus, Herkules i Anteusz, Hermafoodyta i Salmacis) oraz jedyny wielkoformatowy obraz Neptun i Amfitryta (1516).

Neptun i Amfitryta (1516)

- wpływ rzeźby greckiej i rzymskiej,

- umiejętność wiązania postaci z tłem (architekturą),

- pierwsze świeckie akty w sztuce niderlandzkiej;

Do tematyki mitologicznej powrócił w latach 20. XVI w. w niewielkich kompozycjach Wenus i Amor, Herkules i Dejanira, Wenus, Danae.

Metamorfoza Hermafrodyty i Salmakis - ok. 1517

Herkules i Dejanira - 1517

Wenus c. 1521

Wenus i Amor (1521)

Danae (1527)

- jedno z pierwszych przedstawień mitologii greckiej w sztuce na północ od Alp;

Korzystając z miedziorytów Albrechta Dürera wykonał też liczne przedstawienia Adama i Ewy.

Adam i Ewa - 1510

Adam i Ewa - 1520

Adam i Ewa - (1525-30)

Liczne przedstawienia Madonny z Dzieciątkiem:

Madonna z Dzieciątkiem - ok.1520

Madonna z Dzieciątkiem - ok.1522

Madonna z Dzieciątkiem - ok. 1525

Madonna z Dzieciątkiem - 1525-30

Madonna z Dzieciątkiem - ok. 1527

Madonna z Dzieciątkiem - ok. 1530

Madonna z Dzieciątkiem - 1532

Chrystus z Marią i ze św. Janem (Deesis) - 1525-30

Zdjęcie z krzyża - ok. 1520

Święta Rodzina - 1525-30

Święty Łukasz malujący Madonnę - 1520-22

Był też wybitnym portrecistą. Jego portrety (Szlachcic, Kupiec, Dziewczynka), tworzone w duchu północnego realizmu, odznaczają się wnikliwą charakterystyką psychologiczną, prostotą kompozycji i doskonałością w odtwarzaniu różnych faktur: ciała, włosów, papieru, tkanin i klejnotów.

Dyptyk Jeana Carondeleta - 1517

Dziewczynka z astrolabium ok. 1530

Floris van Egmond - ok. 1520

Portret dzieci króla Chrystiana II Oldenburga - 1526

Portret kobiety 1520-25

Portret kupca (ok. 1530)

Portret mężczyzny 1520 -25

Wywarł duży wpływ na romanistów niderlandzkich pierwszej połowy XVI w. m.in. Jana van Scorela, który krótko był jego uczniem, Lucasa van Leydena oraz Maartena van Heemskercka.

- rozwijał swoją działalność na dworach: burgundzkim i duńskim oraz flamandzkiej gałęzi Habsburgów (złożone kompozycje łączące inspirowane sztuką włoską elementy architektury z portretami wyróżniającymi się psychologiczną charakterystyką postaci).

Szkice i grafiki: