Historyczno-sztucznie: 14. Architektura Niemiec w XVI i na początku XVII wieku;

Renesans w Niemczech miał szczególne następstwa, chodziło przede wszystkim o głęboko sięgającą przemianę niemieckiego życia kulturalnego, które, w następstwie reformacji i zasadniczej zmiany postaw wobec świata, ogarnął twórczy niepokój.

Pragnienie wiedzy, w krytycznym uwalnianiu się od więzów religii, w dążeniu do zbadania postrzeżonego na nowo świata. Architekci niemieccy nie liczyli się tak jak malarze, czy rzeźbiarze. W Niemczech nowe formy architektoniczne pojawiają się tylko w niektórych zamkach, siedzibach cechów i ratuszach.

Kraje niemieckie rozbite były na małe, prawie samodzielne państewka i zależało to jedynie od ich polityki i stanu interesów, czy dochowają wierności Rzymowi czy też przestaną być jego zwolennikami. Tym wyjaśnia się rozbicie Niemiec na część protestancką i katolicką.

Maksymilian i Karol V, którzy często wędrowali ze swoim dworem, wybrali Augsburg jako oficjalną rezydencję.

W połowie XVI wieku pojawiają się w Niemczech pierwsze traktaty arch. z Niemieckim Witruwiuszem na czele, wydanym w 1548 roku przez lekarza i uczonego ze Strasburga, Waltera Ryffa (Riviusa).

Architektura sakralna:

Renesans w Niemczech przyjmował się powoli. Kupiecki ród Fuggerów w 1509 r. po raz pierwszy sięgnął po włoskie założenia i formy w swej augsburskiej kaplicy grobowej. (1509-1523) - wenecka dekoracja arch.

Augsburg, kaplica grobowa Fuggerów (1509-1523);

Wciąż panował gotyk, dlatego kościoły renesansowe budowano głównie w nowo powstających miastach: Freudenstadt, ok 1600, Hanau-Neustadt, ok. 1600; bądź w dzielnicach: (kaplica Fuggerów).

Freudenstadt;

Hanau-Neustadt;

Monachium, kościół jezuitów św. Michała, 1582-97, Friedrich Sustris (1526-1599) i Wendel Dietrich; kościół ścienno-filarowy oparty na schemacie Il Gesu, bez kopuły, natomiast z emporami. Nawa główna ze sklepieniem kolebkowym, Najważniejsza niemiecka adaptacja włoskiej arch. wczesnego baroku.

Monachium, kościół jezuitów św. Michała, 1582-97;

Monachium - Ołtarz główny, imponujące dzieło Wendela Dietricha, wykonane według projektu Friedricha Sustrisa w latach 1586–1589;

Liebenstein (Saksonia), kaplica zamkowa, 1590. Szczyt wolutowy z okuciowym ornamentem i manierystyczne portale na późnogotyckim zrębie. Pomiędzy gzymsami, umieszczone niezgodnie z klasycznymi regułami, pilastry hermowe i półkolumny pozbawione funkcji nośnej. Asymetria.

Liebenstein (Saksonia), kaplica zamkowa, 1590;

Kościoły protestanckie: Wolfenbuettel, 1608-1620, Paul Francke - bogata dekoracja manierystyczna; Buckeburg, zaczęty 1613, z gotyckimi ostrołukowymi sklepieniami i manierystyczno-barokową, przeładowaną fasadą.

Wolfenbuettel, 1608-1620;

Buckeburg, zaczęty 1613;

Architektura świecka:

Dekoracja lombardzka - Drezno, zamek Georgentor, 1534, brak gruntownego przyswojenia włoskich zasad kształtowania przestrzeni.

Drezno, zamek, Georgentor, 1534;

W latach 30. na nowy styl otworzyły się środkowoeuropejskie dwory książęce. W Torgau elektor saski Jan Fryderyk Wspaniałomyślny zlecił przebudowę średniowiecznego zamku Hartenfels. Sercem budowli jest ozdobiona groteskami spiralna klatka schodowa. (1533-1536);

Torgau (1533-1536);

Do najważniejszych zespołów zamkowych XVI w. zalicza się również Augustusburg koło Chemnitz (Saksonia) - Hieronimus Lotter. Jego surowe, regularne kształty, skoncentrowane wokół dziedzińca na planie krzyża można zrozumieć tylko dzięki francuskim pierwowzorom. Dwukondygnacyjna kaplica została przekryta szeroką kolebką z manierystyczną sztukaterią. (1568-73) - Gerhardt van der Meer. (sklepienie kolebkowe pokryte ornamentem, z trzech stron empory nad kaplicami).

Augustusburg (1568-73);

Za pierwszy nowożytny zamek miejski na ziemiach niemieckich uważa się Landshut, w której wyraźne są północnowłoskie wpływy. (1536-43) - nie doczekał się następców;

Landshut (1536-43);

Wpływy francuskie: zamek Gustrow w Meklemburgii budowany przez Francesca Parra; zamek w Aschaffenburgu (1605-1614), dzieło Georga Riedlingera (1568-1620).

Zamek Gustrow w Meklemburgii;

Zamek w Aschaffenburgu (1605-1614);

Antyczne antiquarium w monachijskiej rezydencji jest jedną z pierwszych budowli muzealnych na północ od Alp. (1569)

Antiquarium w rezydencji w Monachium;

W połowie XVI wieku styl renesansowy przyjął się w niemieckim budownictwie świeckim, zazwyczaj swobodnie przefiltrowany przez formy manierystyczne. Najpiękniejszym przykładem jest wspaniała zachodnia fasada skrzydła heidelberskiego zamku, który pożar w 1764 roku zmienił w malowniczą ruinę. Elewacja została rytmicznie podzielona pilastrami, które tworzą kompleksowy alegoryczny program symboliczny składający hołd władcy, Ottonowi Henrykowi. (1556-59) bogato rzeźbiona fasada jest dziełem, w którym łączą się wpływy włoskiego i niderlandzkiego manieryzmu, gdyż głównym budowniczym był rzeźbiarz niderlandzki Alexander Colin z Mecheln.

Heidelberg (1556-59);

Podobnie jak w Niderlandach, reprezentacyjnym zadaniem budowlanym stała się elewacja ratusza. Naśladowano ją potem w siedzibach cechów i kamienicach mieszczańskich.

Ratusz w Kolonii - unowocześniony poprzez dodanie loggii - dzieło Wilhelma Vernukkena z lat 1569-1573; otoczenie bryły boniowanymi arkadami - ratusz w Rotenburgu z lat 1572-76.

Kolonia - ratusz, 1569-1573;

Ratusz w Rotenburgu z lat 1572-76;

Aż do XVII wieku w wielu miejscach kultywowano tradycję architektury szachulcowej, której narzucono jedynie szykowny, renesansowy kostium.

Późny renesans (XVII wiek);

Ratusz w Norymberdze (1616-1622)- Jakob Wolff Mł. - echa Escorialu łączą się tu z już z barokowymi portalami, był twórcą także kamienicy Pellerów w Norymberdze z manierystycznym dziedzińcem arkadowym.

Ratusz w Norymberdze (1616-1622);

Ratusz w Augsburgu, 1615-1620 - prostota i dyscyplina form, harmonia i czystość, Elias Holl (1573-1646) - architekt miejski, w latach 1600-1607 przebywał w Wenecji i stamtąd przywiózł zamiłowanie do palladiańskiej klarowności form. Jego dziełami są także: arsenał (1602-1607) o niemal barokowej fasadzie; budynek gimnazjum św. Anny z 1613 roku i szpital św. Ducha z lat 1625-30;

Ratusz w Augsburgu, 1615-1620;

Arsenał w Augsburgu - E. Holl 1602-1607;

Dzieło urbanistyki: budowany w latach 1599-1618 Freudenstadt - idealne miasto nawiązujące do wzorów włoskich - praca Heinricha Schickhardta Mł. (1558-1634) nadwornego architekta księcia Fryderyka I wirtemberskiego, który osadzał tu protestantów, uciekinierów z Austrii.

Freudenstadt 1599-1618;

Renesans Wezerski:

Dolina Wezery przeżyła pomiędzy końcem XVI i początkiem XVII wieku okres rozkwitu gospodarczego. Arystokracja ziemiańska wznosiła imponujące zamki, zaś w miastach kamienice mieszczańskie współzawodniczyły wspaniałymi fasadami. Większość z owych budowli, należących do tzw. Renesansu Wezerskiego, łączyła różne style. Do regularnych założeń dodawano późnogotyckie wieże z klatkami schodowymi, szczyty i portale, pokrywała je manierystyczna dekoracja, którą zaczerpnięto ze wzorników.

Około 1600 roku podziały stały się bardziej wyważone, przeważały antyczne elementy, do których doszły horyzontalne akcenty. Zarówno budownictwo szachulcowe, jak i kamienne pozostało wierne późnogotyckiej formie budynku ze szczytem i zachowało jego wertykalną strukturę. Jako elementy dekoracji pojawiły się pilastry, groteski i woluty, jak i manierystyczne rollwerki, zaś obeliski zastąpiły późnogotyckie fiale.

Oryginalnym świadectwem żywotności tego stylu aż po wiek XVII jest fasada ratusza w Hannoversch-Munden. (ukończony w 1609 roku) oraz kamienice.