Historyczno-sztucznie: 5. Donatello

Donatello, właściwie Donato di Niccolò di Betto Bardi (ur. ok. 1396 we Florencji, zm. 13 grudnia 1466 tamże).

Kształcił się i początkowo pracował u Lorenzo Ghibertiego, obok którego jest twórcą renesansowego stylu w rzeźbie.

Prawdopodobnie w roku 1401 brał razem z innymi artystami udział w konkursie na drzwi do baptysterium florenckiego.

Wczesne dzieła:

Rywalizując z Brunelleschim wykonał drewniany krucyfiks:

z kościoła Santa Croce (1412-1413)

Św. Jan Ewangelista z katedry we Florencji, marmur (1410-1411)

W postaci Ewangelisty można dostrzec wiele elementów antycznych - sposób w jaki artysta uchwycił wzrok, czy kręcone włosy. Figura ta w późniejszych czasach zainspirowała Michała Anioła przy wykonywaniu figury Mojżesza.

Grupa Ofiarowania Izaaka z katedry florenckiej; marmur, ok. 1418

W grupie tej doskonale widoczny jest dynamizm i wyraz okrucieństwa.

Prorok Habakuk z katedry florenckiej (1423-1426)

W tej figurze, jak i proroka Jeremiasza widać doskonale zastosowany modus antyczny - rzymski, który uwidacznia się głównie na twarzach postaci, które są zindywidualizowane, a także poprzez samo ukształtowanie szat i upozowanie.

Prorok Jeremiasz z katedry florenckiej (1423-1426)

Figura Dawida, marmur, 1409 r.

Niezwykle łagodny i liryczny, podobnie jak druga figura Dawida:

Dawid, brąz (1430-33)

W latach 1410-1416 wykonał trzy figury do fasady Orsanmichele we Florencji:

Św. Piotr, marmur (1410-11)

Św. Marek, marmur (1410-11)

Św. Jerzy, marmur ok. 1416

W tym przedstawieniu Donatello zbliża się do rzeźby rzymskiej, doskonale uchwycił młodzieńczy charakter postaci.

Chrzcielnica w baptysterium w Sienie, marmur i brąz złocony (ok. 1417, 1427-1429)

Sława przyniosła mu zamówienie spoza Florencji. Tutaj po raz pierwszy Donatello pracuje w brązie i łączy go z innymi materiałami, co stanie się dla niego cechą charakterystyczną.

Detale:

Nadzieja

Nagrobek antypapieża Jana XXIII w baptysterium św. Jana we Florencji, piaskowiec zw. pietra serena, złocony (1422-1428)

Pietra serena była materiałem lokalnym, drobnoziarnistym i twardym, który po złoceniu daje efekty podobne do metalu.

Postać zmarłego została uwieczniona w pozycji półleżącej, sztywno ujęta, choć widać realizm w oddaniu układu szat, w twarzy i układzie ciała.

W niszach ujęte są postacie świętych, a inskrypcja jest podtrzymywana przez aniołki, co stanie się charakterystyczne dla artysty. Postać zmarłego leży przy Matce Boskiej, która ma orędować za nim u Boga.

Nagrobek kardynała Rainaldo Branccaciego w kościele Sant' Angelo et Nilo w Neapolu, marmur złocony i polichromowany (ok.1427)

Podobna koncepcja, jak w poprzednim nagrobku. Na płycie sarkofagu, powyżej - Matka Boska bolesna w otoczeniu aniołów.

Marmurowe reliefy Madonny z Dzieciątkiem:

Madonna Pazzi (1420-1430)

Madonna w chmurach (1425-1435)

Dojrzałe prace cechuje swobodny układ postaci, portretowe traktowanie głów, opanowanie perspektywy, wyczucie ruchu i umiejętna kompozycja.

Cantoria (trybuna śpiewacza) z katedry florenckiej, marmur (1431-1439)

Putta także będą charakterystyczne dla twórczości Donatella, tutaj - wesołe, tańczące, pełne siły witalnej; mają one wiele interpretacji, ważny jednak w kościołach był chór chłopięcy.

Ambona zewnętrzna dla katedry w Prato, marmur, mozaika, brąz, drewno (1428-1438)

Cyborium z Bazyliki św. Piotra w Rzymie, marmur (1432-1433)

Pojawia się tutaj struktura ediculi (jako moduł będzie stosowana wielokrotnie) - zwielokrotnione pilastry, fryz zamiast architrawu (Złożenie Chrystusa do grobu). Obiegowy ornament Donatella - kandelabrowy, powoli się wykształca.

Dekoracja rzeźbiarska Starej Zakrystii przy kościele San Lorenzo we Florencji (1428-1443):

Tonda z przedstawieniami Ewangelistów:

św. Jan - patron, znajduje się nad niszą ołtarzową; a także sceny z żywotu św. Jana:

Wskrzeszenie Druzjanny

Męczeństwo

Drzwi obramione są ediculami, nad nimi znajdują się supraporty z polerowanej terrakoty z reliefami świętych:

św. Szczepan i Wawrzyniec

św. Kosma i Damian (patroni lekarzy i farmaceutów)

Obie supraporty są obramione ornamentem kandelabrowym.

Drzwi Męczenników (nad reliefem ze św. Szczepanem i Wawrzyńcem) (1440-43)

Drzwi Apostołów (nad reliefem ze św. Kosmą i Damianem) (1440-43)

Zwiastowanie Marii w kościele Santa Croce we Florencji, złocony piaskowiec zw. pietra serena (po 1435)

Popiersie Niccolo da Uzzano, terrakota polichromowana (po 1430)

Figurka Amona-Atysa, brąz (ok. 1440)

Ołtarz główny św. Antoniego w Basilica Sant' Antonio w Padwie, marmur i brąz (1447-1450):

Chrystus na krzyżu

Madonna z Dzieciątkiem, św. Franciszek i św. Antoni

Reliefy z ołtarza ze scenami z życia św. Antoniego o drobnym modelunku:

Cud z osiołkiem, brąz cyzelowany i złocony

Cud z nowo narodzonym dzieckiem, brąz cyzelowany i złocony (szeroki plan)

Symbol św. Jana

Symbol św. Mateusza

Chrystus jako Vir Dolorum

Madonna z Dzieciątkiem z National Gallery of Art w Waszyngtonie (ok. 1450), brąz w całości złocony

Posąg konny kondotiera Erasma di Nani zw. Gattamelatą, na Piazza del Santo w Padwie, brąz (1447-1450)

Uwidoczniony w tym pomniku został punkt szczytowy twórczości Donatella. Doskonale widoczny jest tutaj realizm w oddawaniu natury - mimetyzm, a także formuła patosu, pewna forma gloryfikacji, wywyższenia w typie świeckim.

Dzieła późne cechuje dynamizm, wnikliwość w oddaniu psychiki i naturalizm w przedstawianiu ekspresji. Donatello wychodzi od detalu po ogólne opracowanie.

Grupa rzeźbiarska - Judyta i Holofernes, brąz (1455-60), Palazzo Vecchio we Florencji

Twarz Judyty ukazana została w niezwykłym skupieniu i napięciu, zwycięska kobieta triumfuje nad bezwładnym ciałem Holofernesa.

Grupa rzeźbiarska - Lament nad martwym Chrystusem, brąz (przed 1456)

Jest to motyw antyczny ożywiony przez renesans - lament (topos antyczny) w wydaniu chrześcijańskim. Widoczna silna ekspresja.

Figura św. Marii Magdaleny Pokutnicy z katedry florenckiej, drewno polichromowane (ok. 1457)

Vasari tak pisał o tej rzeźbie - "że widzi się i rozumie w niej anatomię ciała". Twarz poorana cierpieniem. Jest symbolem pokuty, ascezy, umartwienia. Ciało jej wyniszczone jest postem, wychudzone - zadawanie bólu samemu sobie za grzechy ma podłoże średniowieczne.

Ambona Zmartwychwstania i Ambona Męki Pańskiej w kościele San Lorenzo we Florencji, marmur i brąz (1460-1465):

Ambona Zmartwychwstania: