6. Niemcy cz. 1

ARCHITEKTURA PRUS W CZASACH FRYDERYKA II (1712-1740-1786)

Lokalne znaczenie architektury – ważne dla Śląska (prowincja pruska – 1763 – na 200 lat); lata 40. - architektura fryderycjańska we Wrocławiu;

Berlin, Poczdam, Brandenburgia;

Rozwój Berlina w XVII i XVIII wieku – przebudowa za Fryderyka II, Forum Friedericainum i Gandarmenmarkt;

Konflikty artystów z władcą – opuszczali Prusy; Knobelsdorff wpadł w niełaskę, został odsunięty, zamiast niego buduje C. Von Gontard – barokowy klasycyzm francuski, po katastrofie budowlanej odsunięty, zmarł we Wrocławiu, kariera w Berlinie;

Fryderyk II – ambicje – uczynienie z Prus konkurencji dla państwa Habsburgów; przyczyniło się do upadku Cesarstwa Niemieckiego w XIX wieku;

Ogromna armia – kampania na Śląsku (wzrost dochodów o 50% - podatki itd.); Śląsk – wielkie miasta; Prusy ich nie miały poza Berliniem i Poczdamem, władca jednak nie miał armii i bitnej szlachty; Radykalne zmiany państwowe na Śląsku – rząd itd., protestanci odetchnęli; król funduje szlachcie pałace;

BERLIN– stolica Brandenburgii, miasto rzemieślników, prowincjonalne; plany – 

Plan Schulza, 1695 z wystawową aleją Unter den Linden (1647) i fortyfikacjami (od 1658 do 1735);

Plan Memhardta, 1652, rejon zamku z ogrodem Lustgarten (zał. 1645);

• niedokończono pałacu królewskiego w Królewcu;
• Brandenburgia i Nowa Marchia – bieda, parterowe zabudowy, słabo rozwinięty przemysł.

Arsenał Królewski, Arnold Nering, Andreas Schluter, Jean de Boolt, 1665-1706 – francuski detal, całość prowincjonalna;

Częściowo zrealizowany projekt A. Neringa i Schlutera, 1698 – Theatrus Branderburgicus;

Tworzenie symbolicznego centrum Berlina w XVIII wieku od pałacu królewskiego do Bramy Brandenburskiej; 1701 – Prusy podniesione do rangi królestwa;

1 etap – budowa arsenału;

Pałac Królewski, Andreas Schluter (1699-1706) i Johann E. Van Gothe (1706-1713) – w 1950 roku wysadzony w powietrze przez NRD-owców;

Forum Friedricianum, ok. 1740-80 – opera królewska, pałac księcia Henryka, katedra katolicka św. Jadwigi (ukłon w stronę śląskich katolików), akademia/biblioteka;

Opera, 1740-43, Knobelsdorff – pod wpływem angielskiego neopalladianizmu, w późniejszym czasie już do tego nie wrócono, pozostano przy baroku francuskim; Świątynia Apolla – wczesna recepcja palladianizmu, unikalna na kontynencie; nowatorski wzorzec, opera mieszczańska, do której zapraszał król;

Biblioteka, Jan B. Fischer von Erlach – projekt;

Katedra św. Jadwigi, Legeay, 1747 – relikwie św. Jadwigi;

Legeay – przyjaciel Piranesiego; mieszkał w Rzymie; Berlin – projekt katedry św. Jadwigi; Poczdam – częśc użytkowa Neues Palais; wzór katedry podsunął mu król – nawiązanie do Partenonu (symbol tolerancji); wnętrze – dziwne proporcje, nawiązanie do Partenonu;

Budowa nowej katedry protestanckiej, Knobelsdorff (?), Johann Boumann St. (1747-50) – surowa, mała, prowincjonalna, na jej miejscu stoi teraz nowa z XIX wieku; układ poprzeczny;

Pałac księcia Henryka (1748-66) (od 1809 Uniwersytet im Humboldtów), Johann Boumann St. - Henryk był bratem króla, ostatecznie został eksmitowany do Reinsbergu; współdziałali politycznie; prosta architektura, trzy skrzydła; ciekawa aula;

Biblioteka królewska – projekt wg planów Fischera von Erlach Mł. Dla wiedeńskiego Hofburga z 1726 r. (Michaeletrakt 1775-80) – odmienne poczucie formy (opera);

Brama Brandenburska – K. G. Langhans, 1788-91 – I-sze symboliczne zamknięcie Via Triumphalis; regularna siatka ulic; 1769 – wg projektu Boffranda, z publikacji Patte – 1767;

Przebudowa Poczdamu – Pałac Sansoucci, Neues Palais i Communs, przebudowa miasta i pałacu miejskiego;

POCZDAM – podmiejska rezydencja Fryderyka II – Sanssouci od 1744 (tarasy), 1745-47 – pałac, Knobelsdorff – kształtowanie wnętrz w każdym pałacu takie same;

Nie miał cokołu i piwnicy – zimno i wilgotno;

Pokój Waltera, Sala Marmurowa, rokokowe wnętrza;

Plan parku 1772 i posiadłość Fryderyka Wilhelma IV; pawilony – Chiński Domek herbaciany 1754, Świątynia Przyjaźni 1769, Belweder 1770; nie ma wzgórza ruin;

Neues Palais, Buring, 1763 – symbol potęgi Prus; porównanie z Hampton Court Wrena; naśladowanie ceglanej architektury, późne fryderycjańskie wnętrza – barok; w pałacu raczej nikt nie mieszkał;

Communs, J. L. Legeay, G. Von Gontard 1766-69, kuchnia, pomieszczenia gospodarcze, mieszkania dla gości;

Fryderyk II był dobrze zorientowany w sprawach architektury – Palladio, Anglia i Włochy;

Nowa zabudowa Poczdamu – dzielnica holenderska, Baumann – domy piętrowe z poddaszem, "ciastowata" dekoracja, tanie mieszkania; fasady pałacowe – dwa piętra – okna nie skoordynowane z piętrami – liczył się efekt zewnętrzny;

Neunener Thor, 1755 – I-szy przykład neogotyku na kontynencie;

Feridando Fuga, elewacja S. M. Maggiore, 1741-43, Rzym

Poczdam, nowa elewacja kościoła św. Mikołaja;

Berlin, katedra niemiecka, Gensdarmen Markt, M. Grunberg, 1701, rozbudowa C. Von Gontard, 1780/85;

Katedra francuska, Louis Cayart wg wzoru Charenton (1701-05), wieża (1780/85), Gontard, 1903 – przebudowa – Otto March;

Gontard – twórca tych dzwonnic; masywność, portyki, eklektyczna architektura, silny wyraz propagandowy;

Fryderyk II został pochowany w 1786 roku w krypcie Hohenzollernów w kościele garnizonowym w Poczdamie -> Marburg, 1991 r. - ponowny pochówek na trawniku w Sanssouci obok psów;