63. Tycjan

Autoportret 1562 – 1564

Tycjan (właściwie Tizizano Vecellio) urodził się prawdopodobnie między 1488 – 90, w małej wiosce Pievo di Cadore w Dolomitach. Był czołowym przedstawicielem tzw. szkoły weneckiej w malarstwie włoskim. Już w wieku 9 lat udaje się na naukę do Wenecji – do pracowni mozaikarza i malarza Sebastiana Zuccato. Później przez pewien czas, do roku 1504 czas pracował u Giovanniego Belliniego. 

W roku 1508 pracuje z Carpacciem i Giorgione nad freskami do Fondaco dei Tedeschi w Wenecji. To właśnie praca z Giorgione i twórczość tego artysty wywiera na Tycjana ogromny wpływ. Ukończył nawet kilka prac, które Giorgione rozpoczął przed swoją śmiercią. Trudno nawet rozdzielić jakie elementy malował, gdyż Tycjan bardzo dobrze umiał naśladować styl swojego mentora. 

Jeśli wspomnieć o zleceniodawcach to Tycjan pracował dla wielu znanych osób (np. Frederico II Gonzaga), papieży czy władców. Był portrecistą cesarza Karola V, malował dla Filipa II czy papieża Pawła III.

Pierwsze lata swojej samodzielnej twórczości Tycjan pozostawał kontynuatorem tradycji i malarstwa Giorgione. Czerpał od niego umiejętność obrazowania natury, łączenia postaci i tła oraz zdecydowane barwy „nasycone ciepłym światłem zachodzącego słońca”.

Jacopo Pesaro przedstawiany św. Piotrowi przez papieża Aleksandra VI, 1509

Noli me tangere, ok. 1511

Alegoria życia ludzkiego/ Trzy etapy życia ludzkiego, ok. 1512

Samodzielna twórczość artysty rozwija się po roku 1515. Widać wtedy w jego obrazach płynny ruch, harmonie barwną i miękkie cieniowanie. W jego sztuce naprzemiennie występuje tematyka religijna i mitologiczna.

Miłość niebiańska i miłość ziemska, 1514 – 1515

Wniebowzięcie Marii – Assunta, 1516 – 1518 

– wykonany dla klasztoru Santa Maria Gloriosa dei Frari w Wenecji, intensywne barwy, ruch postaci. Tym obrazem powiększył swą sławę i uwolnił się od wpływów Giorgione.

Święty Sebastian, 1520 – 1522, fragm. Poliptyku Zmartwychwstania

W latach 1516 – 1520 pracował dla księcia Ferrary, Alfonsa I d’Este, tu m. in:

Bachanalie (1523 – 24)

Bachus i Ariadna (1520 – 1523).

Równolegle powstaje na zmówienie biskupa Cypru Jacopo Pesaro bardzo ważne dzieło Tycjana. Skupia się tam na tle, architekturze, podkreślają one znaczenie postaci. Taki model kompozycyjny wytyczy ścieżkę dla weneckich obrazów ołtarzowych następnych stuleci:

Madonna rodziny Pesaro, 1519 – 1526 

(obraz ołtarzowy, Madonna, św. Franciszek, św. Piotr, fundator Jacopo oraz Bernadetto Pesaro, inni członkowie rodziny. Znajduje się tu również rycerz ze sztandarami Borgia i Pesaro, prowadzący Turka, jako symbol zwycięstwa rodzin nad poganami)

W roku 1525 Tycjan wziął ślub z Cecylią. Była ona wielokrotnie przez niego portretowana. Mieli dwóch synów. Małżeństwo nie trwało jednak długo, żona zmarła w roku 1529.

Rok później artysta prawdopodobnie dzięki Federico II Gonzadze zostaje w Bolonii przedstawiony cesarzowi Karolowi V. Wtedy też powstaje pierwszy portret władcy namalowany przez Tycjana. Spotyka cesarza po raz kolejny, dwa lata później. Ten mianuje go wtedy swoim malarzem nadwornym, hrabią Pałacu Laterańskiego oraz radcą stanu o tytule palatyna. Powstają kolejne portrety cesarza ustanawiające typ portretu reprezentacyjnego, nawet do XVIII wieku. Obrazy z tamtego czasu:

Portret Karola V w zbroi i z psem, 1533

Izabela d’Este, 1534 – 1536

Portret Eleonory Gonzagi księżnej Urbino,1536 – 1538

Franciszek I, 1538

Równocześnie maluje trzy obrazy, do których prawdopodobnie pozowała mu jedna modelka, której nazwisko do tej pory jest nieznane. Są to: 

Dziewczyna w futrze (1534), 

La Bella, 1536 

Wenus z Urbino (1538). Kompozycja obrazu nawiązuje do Śpiącej Wenus Giorgiona, które to dzieło sam dokończył. 

Maria Magdalena, 1531 – 1535

Papież Paweł III, 1545-46 (wykonany z okazji spotkania cesarza z papieżem w Ferrarze, obraz namalowany wąską gamą barwną)

Dawid i Goliat, 1542 – 1545

Cud zesłania Ducha Świętego, 1545

Portret Pietra Aretina (pisarz włoski), 1545

W roku 1545 artysta przybywa do Watykanu. Mieszkał tam rok, zostało mu nadane honorowe obywatelstwo. W tym czasie miał się spotkać z Michałem Aniołem. Zdanie owego artysty na temat Tycjana zanotował Vasari: Jego koloryt i styl podobają mi się, szkoda tylko, że w Wenecji nie uczą od początku właściwego rysunku.

Danae,1545 – 1546 (dla wnuka papieża Ottavia)

Paweł III z wnukami Ottaviem i Alessandrem Farnese, 1545 – 1546

Tycjan powraca do cesarza w roku 1547, po zwycięstwie władcy w bitwie pod Muhlberg. Spotykają się w Augsburgu. Powstaje wtedy znany portret Karola V. 

Cesarz Karol V po bitwie pod Muhlberg (1548). 

Używa w tym przypadku ograniczonej gamy barwnej, jest to zwycięski portret konny. Jest prawdopodobnie nieco idealizowany, ponieważ pochodzący z tego samego czasu obraz Karol V w fotelu ma więcej cech ludzkich, władca wydaje się być starszy, nie jest to już przedstawienie wojownika.

Wenus z Amorem i organistą, 1548 (być może chodzi to o przewagę zmysłu wzroku nad słuchem, oczarowany widokiem Wenus organista odwraca się od instrumentu).

W 1549 Tycjan maluje dla siostry Karola V – Marii Węgierskiej. Rok później zostaje wezwany przez władcę do Augsburga, aby namalował portret następcy tronu, jego syna Filipa. Filip II miał niedługo zostać głównym mecenasem Tycjana. Początkowo młody człowiek zamawiał u niego erotyczne obrazy o tematyce mitologicznej tzw. poezje, później dorosły już władca, gorliwy katolik i fundator Escorialu – o tematyce religijnej. 

Wenus i Adonis, 1553

Danae, (1553 – 1554, 1553 – 1554, 1554) istnieją trzy wersje namalowane przez artystę, dwie późniejsze prawdopodobnie już  nie dla Filipa II;

Mater dolorosa, 1554

Po latach pięćdziesiątych pojawiają się nowe tendencje w dziełach Tycjana. Maluje bardziej plamą, rysunek staje się bardziej niedbały. Wykańcza wtedy wiele ze swoich wcześniejszych prac. Skupia się na kolorze. Rozwijający się w owym czasie manieryzm był dla niego zjawiskiem marginesowym. Bardzo często jeden temat powtarzał na dwóch obrazach.

Wenus z lustrem, ok. 1555

Męczeństwo św. Wawrzyńca, 1556 – 1559

Złożenie do grobu, 1559 i 1566

Filip II, 1554

Święty Sebastian, 1570 – 1572

Śmierć Marsjasza, 1570 – 1576

Pieta (ostatnie dzieło), 1570 – 1576

Artysta zmarł 27 sierpnia 1576 roku. Żył bardzo długo, zachowało się sporo jego dzieł. Nie miał przestojów w swojej działalności twórczej, nie był wplątany w konflikty z powodu swoich dzieł jak np. Michał Anioł. Po pobytach w Ferrarze, Mantui, Rzymie czy Augsburgu powracał zawsze do Wenecji. Był podobno człowiekiem dobrze wykształconym, czuł się swobodnie nawet w kontaktach z ludźmi wysoko postawionymi.